ATARI'S PONG - BEGIN VAN EEN LEGENDE

De introductie van Atari's Pong eind 1972 betekende het begin van een legende. Een nieuw woord was geboren in de videogame-industrie en meer nog: een bedrijf dat na een investering van 500 dollar zou uitdijen tot de snelst groeiende onderneming in de Amerikaanse geschiedenis.

Grondlegger van Atari was Nolan Bushnell, door sommigen omschreven als de slimste man die tot dusver op aarde heeft rondgelopen, maar door een vriend minder vleiend werd getypeerd als 'iemand met de aandachtsspanne van een golden retriever'. Maar goed, het een sluit het ander natuurlijk niet uit.

Bushnell richtte Atari in 1972 op met partner Ted Dabney, met een investering van 250 dollar per persoon. Vanwege grote verschillen van inzicht kocht Bushnell Dabney na een paar jaar uit; met de aandelen die Dabney meekreeg kon hij zich later miljonair noemen.

Syzygy
Als eerste naam bedacht het tweetal Syzygy, een astronomische term geprikt uit het woordenboek (syzygie in het Nederlands) die de samenstand van de zon en de maan betekent. Toen bleek dat een kaarsenfabriek die naam al gebruikte - volgens Bushnell een soort hippiecommune - werd de naam Atari gekozen, wat ruwweg 'schaak' betekent in het spel Go.

Al Alcorn
De tweede medewerker die Atari aannam, na een 17-jarige receptioniste, was de eveneens jonge engineer Al Alcorn. Hij kwam aan de wieg te staan van de revolutie in de videogame-industrie, al was dat helemaal niet de opzet. Sterker nog: Bushnell gaf Alcorn opdracht het simpelste spel te ontwikkelen dat Bushnell kon bedenken - iets met een bal, twee rackets en een score. Bushnell hield hem ter motivatie voor dat hij voor het spel al een contract had gesloten met General Electric, maar dat was volstrekt uit de duim gezogen. In werkelijkheid zag Bushnell het project als een oefening voor Alcorn en was hij vastbesloten het resultaat ongebruikt naar de prullenbak te verwijzen.

Prototype
Maar Alcorn nam zijn taak serieus. Binnen anderhalve week had hij de eerste hand-wired-versie gereed. Daarna voegde hij een aantal verfijningen toe, zoals rackets die uit acht segmenten bestonden, waardoor de bal niet steeds in dezelfde richting werd teruggespeeld. Het kostte Alcorn uiteindelijk drie maanden om een werkend prototype te maken, waarvan de binnenkant er door alle draden uitzag als een ouderwetse telefooncentrale.

Slimme onderhandelingen
Bushnell begon zich steeds meer te realiseren welke potentie Pong kon hebben. Vervelend genoeg had hij twee potentiÌle producenten, Midway en Bally, al enthousiaste verhalen verteld over het spel. Bushnell besloot dat Atari Pong zelf zou gaan produceren, en speelde Bally en Midway tegen elkaar uit. Hij vertelde bij Bally dat Midway Pong niet zag zitten, en vice versa, waarop beide bedrijven afhaakten.

Overweldigend succes
Zoals bekend werd de automatenversie van Pong een overweldigend succes. Alcorn spreekt van het grootste succes in de speelautomaten-industrie dat iemand ooit had gezien. En de instructie, die was deze keer van verbluffende eenvoud: Avoid missing ball for high score.

Marihuana
Voordat de thuisversie van Pong verscheen, ontwikkelde Atari verscheidene andere spelautomaten, waaronder Space Race. De productie van de automaten ging aan het begin met horten en stoten. Atari nam voor de productielijn iedereen aan die het maar kon krijgen, waaronder veel studenten en andere jongeren die niet vies bleken te zijn van marihuana. Naar verluidt raakte je buiten de hal al stoned door de hasjlucht; een groot aantal machines kwam niet door de eindtest.

Bushnell in een notendop Nolan Bushnell werd in 1943 geboren in Clearfield in Utah, de 'mormonenstaat van de Verenigde Staten'. Hoewel Bushnell later het mormoonse geloof vaarwel zei, voldoet de grootte van zijn gezin - acht kinderen - toch aardig aan de mormoonse normen. Bushnell kwam al vroeg in contact met computers en arcadegames. Zo werkte hij als vakantiebaantje op een pretpark waar hij de (nog mechanische) speelautomaten hielp onderhouden. Op de University of Utah leerde hij programmeren in Fortran en Gotran, twee van de eerste computertalen. Hij ontwierp zelf een aantal simpele computerspellen en speelde gedurende zijn hele collegetijd Steve Russells Spacewar op de universiteitscomputer. Computer Space Later besloot Bushnell een automatenversie van Spacewar te ontwikkelen. Dat gebeurde op de kamer van zijn dochter, die voor zo lang in de woonkamer moest slapen. Het apparaat, Computer Space genaamd, werd geproduceerd door Nutting Associates en kwam op de markt in 1971. Er werden er 1500 van gemaakt, maar die werden niet allemaal verkocht. Het gebrek aan belangstelling wijt Bushnell onder meer aan de uitvoerige handleiding: 'Niemand wil eerst een encyclopedie lezen om een spel te kunnen spelen.' De organisatorische puinhoop die hij bij Nutting aantrof, deed Bushnell besluiten voor zichzelf te beginnen.

ATARI'S PONG
VEROVERING VAN DE HUISKAMERS

Atari was er mede voor verantwoordelijk dat miljoenen mensen in de jaren '70 miljarden uren hebben doorgebracht met het spelen van tennis op een tv-scherm. Iedereen die dat heeft gedaan, zal zich nog zonder moeite de typische pong-geluiden kunnen herinneren bij het scoren van een punt en bij het slaan met het badje.

Cocurrentie
Dat Atari begon met een thuisversie van Pong, was mede ingegeven door de enorme concurrentie die het ondervond op Pong in de automatenhallen. Tientallen concurrenten hadden Pong en andere spelautomaten van Atari inmiddels geÐmiteerd, met als gevolg dat Atari op de rand van het faillissement verkeerde.
De plannen voor een thuisversie van Pong kwamen van de engineers Bob Brown en Harold Lee. Nolan Bushnell reageerde enthousiast en gaf er het groene licht voor; de rest van de Atari-directie had echter grote twijfels omdat Atari tot dan toe helemaal geen kaas had gegeten van de consumentenindustrie. Distributie, marketing op dat gebied - het was allemaal onbekend terrein en Atari zou er misschien nog verder door in financiÌle problemen komen.

Codenaam 'Darlene'
Maar 'Home Pong' zou Atari uiteindelijk uit de financiÌle problemen halen. Het plan was alle elektronische componenten van de automatenversie van Al Alcorn onder te brengen in ÊÊn chip. Een revolutionair plan, maar het bleek te verwezenlijken. Het team ging hard aan de slag, en opnieuw werden er familieleden bij betrokken. Harold Lee ontwierp de schema's, die werden vervolgens 's avonds wire-wrapped door Alcorns vrouw, waarop Alcorn steeds de schone taak op zich nam om een gecorrigeerde versie terug te geven aan Lee. Zo ontstond na enige tijd een functionerend prototype van Pong, dat voorlopig nog de codenaam Darlene droeg, naar een aantrekkelijke werkneemster bij Atari. En zo zouden later meer projecten naar Atari-vrouwen worden vernoemd.

Volslank
Darlene was op z'n minst volslank: het prototype zat nog vol met honderden draden. In de herfst van 1974 was het prototype van de chip klaar die al die draden zou vervangen.

Het ziet er naar de huidige begrippen zo simpel uit, een tennisspel op de televisie, maar de chip die daarvoor nodig was, was de meest geavanceerde die tot dan toe in een consumentenartikel was gebruikt.

Achterkamertjes
Halsoverkop werd nu naar speelgoedketens gezocht die Pong zouden willen verkopen. Dat viel niet mee: de branche had de mislukking van de Magnavox Odyssey, waarvan er maar 100 duizend waren verkocht, nog vers in het geheugen. De inschatting van de winkelketens was dat de consument niet meer zat te wachten op spellen voor op de televisie. Bovendien vonden ze de prijs van 100 dollar te hoog.

Verdere pogingen werden ondernomen op de Toy Show van 1975 in New York; een beurs voor de speelgoedbranche. Atari had daar een stand gehuurd en kreeg zowaar veel belangstelling voor Pong. Er kwamen veel geÐnteresseerde verkopers langs, maar aan het eind van de beurs had Atari geen enkele order binnen. Hier wreekte zich de onervarenheid van de nieuwkomer in de speelgoedbranche: volgens een van de ongeschreven regels van de branche werden deals niet op de beursvloer gesloten, maar in aparte kamers die door de speelgoedproducenten werden gehuurd. En dat had Atari nou net niet gedaan, want het was nog onbekend met dit 'achterkamertjes-verschijnsel'.

Uren in de rij
Pong bleek dÊ hit voor Sears tijdens de kerstverkoop van 1975. Op diverse plaatsen moesten mensen een paar uur in de rij staan, niet om Pong direct te kunnen kopen, maar om een bestelling te mogen plaatsen. Pong werd via Sears in 900 winkels in de VS verkocht, waardoor de naam Atari nu niet alleen bij de spelhalbezoeker bekend was, maar ook bij het grote publiek. Dankzij Pong bereikte Atari in 1975 een omzet van 40 miljoen dollar, waarvan 3 miljoen winst.

Vergeleken met de Odyssey De thuisversie van Pong was grotendeels gebaseerd op de arcadeversie. Er was ÊÊn spel op mogelijk: tennis. Anders dan later gebruikelijk zaten de controllers aan het apparaat vast. Een revolutionair verschijnsel was dat de score op het tv-scherm werd bijgewoond - bij de analoge Magnavox Odyssey moesten de spelers dat zelf doen. Ook werd anders dan bij de Odyssey, waar een extra knop voor effect was, automatisch effect aan de bal toegevoegd. Het effect hing af van het segment van het badje waarop de bal terechtkwam - in totaal bestond een badje net als bij de arcadeversie uit acht segmenten.

Pong chip Net als bij de speelhallenversie van Pong, dook de concurrentie ook onmiddellijk op de thuisversie. Atari had in de begintijd nooit patent aangevraagd; toen dat later wel gebeurde bleek het vaak te laat. Dankzij een Pong-chip van General Instruments was het voor fabrikanten een fluitje van een cent om met eigen versies te komen. Er verschenen vele honderden varianten, geproduceerd door een enorm aantal fabrikanten. In eerste instantie was er zoveel belangstelling voor de chip van General Instruments, dat veel fabrikanten aan het begin achter het net visten. Eigen Pong-versie Atari kwam in 1976, toen de exclusieve rechten van Sears waren afgelopen, met een eigen versie van Pong, die als twee druppels water leek op die van Sears. Ondanks de eigen Pong en de vele Atari-varianten die daarop volgden, zou de enorme concurrentie Atari opnieuw in financiÌle problemen brengen.

¿Cyberteam inc. 2003-2005 by Tom and Bram